در صورتی که درباره ارتودنسی دندان جستجو کرده باشید، احتمالاً شنیدید که ممکن است در حین ارتودنی نیاز به کشیدن دندان داشته باشید. معمولاً وقتی از کشیدن دندان در ارتودنسی صحبت می‌شود، اشاره به دندان عقل و دندان نیش می‌شود با این حال، بسته به نیاز و تشخیص متخصص ارتودنسی، ممکن است هر دندانی کشیده شود. در این مقاله به طور خاص به بررسی دلایل کشیدن دندان عقل در ارتودنسی می‌پردازیم. اگر علاقه‌مندید که بفهمید چرا و چگونه این کار انجام می‌شود یا اگر متخصص ارتودنسی به شما توصیه کرده است که این دندان را بکشید، خواندن این مقاله از کلینیک دندان پزشکی مایا می‌تواند به شما کمک کند. کلینیک دندان پزشکی مایا، یکی از مجهزترین کینیک‌های دندان پزشکی در شمال تهران (قلهک) است.
دندان عقل کجاست و چه موقعیتی در فک دارد؟
دندان عقل یا سومولارها (مولر سوم) دندان‌های پشتی در سری قوس دندانی هستند. هر فرد بالغ معمولاً چهار دندان عقل دارد، یکی در هر گوشه فک بالا و پایین. دندان عقل‌ها نیز مثل دندان‌های دیگر از سه بخش تشکیل شده‌اند: سر، گردن و ریشه.
موقعیت دندان عقل در فک متفاوت بوده و ممکن است به شکل‌های مختلفی ظاهر شوند. این موقعیت‌ها عبارتند از:
- کاملا جاگیر: در این حالت، دندان عقل به طور کامل در قوس دندانی جای می‌گیرد و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. این موقعیت کمتر در دندان عقل‌ها رخ می‌دهد و بیمار نیازی به کشیدن دندان عقل ندارد.
- نیمه جاگیر: در بسیاری از موارد، دندان عقل به صورت نیمه جاگیر در قوس دندانی ظاهر می‌شود. به عبارت دیگر، یک قسمت از دندان عقل در جای خود جا می‌گیرد و بخش دیگر به صورت زائد بروز می‌کند. این وضعیت می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند فشار بر روی دندان‌های مجاور، تراکم در قوس دندانی و ناتوانی در تمیز کاری می‌شود.
- بروز زائد: در برخی موارد، دندان عقل به‌طور کامل در جای خود جا نمی‌گیرد و به صورت زائد بروز می‌شود. این به معنای این است که دندان عقل فضای کافی برای جاگیری صحیح ندارد. این وضعیت ممکن است باعث فشار و تنش بر روی دندان‌های کناری شده و به ترازبندی نامناسب دندان‌ها منجر شود.
موقعیت دقیق دندان عقل در فک و تصمیم درباره نیاز به کشیدن آن به بررسی جزئیات فردی و تشخیص متخصص ارتودنسی بستگی دارد.
دندان‌های عقل معمولاً در چه زمانی از لثه برون می‌آیند؟
دندان‌های عقل، معمولاً در دوران بزرگسالی لثه بیرون می‌آیند. این دندان‌ها غالبا در دهه سوم از عمر ما از لثه بیرون می‌آید. ممکن است در دوره‌های قبل یا بعد از این زمان هم ظاهر شوند. به‌طور معمول دندان عقل در بازهٔ ۱۷ تا ۲۵ سالگی ظاهر می‌شوند، اما در برخی افراد ممکن است دندان عقل در سنین دیگری ظاهر شود. همچنین، برخی افراد ممکن است اصلاً دندان عقل نداشته باشند یا به صورتی جزئی یا کامل از جوانه‌های دندانی شکل نگیرند. همانطور که می‌بینید، زمان بروز دندان‌های عقل در هر فرد متفاوت است. علت اصلی نامیدن این دندان‌ها به دندان عقل نیز، به دلیل دیر درآمدن آنها و درست در زمانی است که عقل افراد ظاهرا بیشتر شده و عاقل‌تر شده‌اند.
همه دندان عقل دارند؟
نه، همه افراد دندان عقل ندارند. دندان عقل یا سومولارها دندان‌های پشتی در سری قوس دندانی هستند، اما دندان عقل در بسیاری از افراد یا بیرون نمی‌آید یا دندان عقل به‌طور کامل توسعه نمی‌یابد.
دندان عقل معمولاً در سنین بالغی مابین ۱۷ تا ۲۵ سال بروز می‌کند، اما ممکن است در سنین قبل از این یا بعد از این نیز ظاهر شود. ممکن است برخی از افراد هر چهار دندان عقل را داشته باشند، در حالی که برخی دیگر هیچ دندان عقلی نداشته باشند. همچنین، در برخی موارد، فقط برخی از دندان عقل‌ها بیرون می‌آیند و سایر دندان عقل‌ها به صورت جزئی یا کاملاً توسعه نمی‌یابند.
دندان عقل نهفته چیست؟
دندان عقل نهفته (Impacted wisdom tooth) به معنای دندان عقلی است که به دلایل مختلف در رشد و خروج از لثه موانعی مانند نبود فضا یا جهت نامناسب دارد و به‌طور کامل یا جزئی در لثه یا استخوان چندان بروز نمی‌کند. به همین دلیل، دندان عقل نهفته زیر لثه مخفی شده است و به نظریه دیگر، برخی از دندان عقل‌های نهفته ممکن است کاملاً در دهان نمایان نشوند و در جایگاه دندان‌های مجاور قرار می‌گیرند.
وجود دندان عقل نهفته می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند، از جمله:
- درد و تورم: دندان عقل نهفته می‌تواند به لثه و بافت‌های اطراف آسیب برساند و عفونت و التهاب را ایجاد کند، که باعث درد، تورم و ناراحتی می‌شود.
- آسیب به دندان‌های مجاور: دندان عقل نهفته ممکن است فشار و فضا روی دندان‌های مجاور ایجاد کند و باعث خراش و آسیب به آنها شود.
- تغییر در تراز بیت: وجود دندان عقل نهفته می‌تواند باعث تغییر در تراز بیت (ترازبندی دندان‌ها هنگام بستن دهان) شود و مشکلاتی در جویدن و همگرایی دندان‌ها ایجاد کند.
- تشکیل سیستم‌های دیسک‌های تخلیه یا سیستم‌های کیستیک: در برخی موارد، دندان عقل نهفته می‌تواند باعث تشکیل کیست یا توده‌های مایع در ناحیهٔ اطراف خود شود.
با توجه به مشکلات ممکن، در صورتی که دندان عقل نهفته شما علائم و مشکلاتی ایجاد کند، مشاوره و بررسی توسط یک دندانپزشک متخصص توصیه می‌شود. او می‌تواند بررسی کند که آیا نیاز به کشیدن دندان عقل نهفته وجود دارد یا نه.
علت نهفتگی دندان عقل؟
نهفتگی دندان عقل (impacted wisdom tooth) ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد. در زیر، برخی از علت‌های معمول نهفتگی دندان عقل را بررسی می‌کنیم:
- کمبود فضا: یکی از علت‌های اصلی نهفتگی دندان عقل، کمبود فضا در فک است. زمانی که فک اندکی کوچکتر از حجم دندان عقل است، دندان عقل نمی‌تواند به صورت کامل از لثه خارج شود و درون لثه یا استخوان چندان نهفته می‌ماند.
- جهت نامناسب: ممکن است دندان عقل به جهت نامناسبی رشد کند. به عنوان مثال، دندان عقل ممکن است به سمت فضایی که برای خروجش وجود دارد، نشتاب کند یا در جهتی نامطلوب رشد کند که منجر به نهفتگی آن می‌شود.
- فشار وارد کردن به دندان‌های مجاور: اگر فضای کافی برای رشد دندان عقل در فک وجود نداشته باشد، ممکن است دندان عقل به دندان‌های مجاور "فشار وارد کند"، به این معنی که در فضای دیگر دندان‌ها قرار می‌گیرد و نمی‌تواند به طور کامل به سطح دهان بیاید.
- وجود بافت لثه مانع: در برخی موارد، بافت لثه ممکن است بر روی دندان عقل فشار وارد کرده و مانع خروج آن از لثه شود. این کار ممکن است به دلیل تورم لثه، تراکم بافت لثه یا عوامل دیگر رخ دهد.
علائم نهفتگی دندان عقل چیست؟
نهفتگی دندان عقل (impacted wisdom tooth) ممکن است بدون نشانه‌های آشکاری رخ دهد و برخی افراد ممکن است برای مدت طولانی از نهفتگی دندان عقل خود آگاه نباشند. اما در برخی موارد، نهفتگی دندان عقل ممکن است علائم و عوارضی را ایجاد کند. برخی از علائم رایج نهفتگی دندان عقل عبارتند از:
- درد: درد ممکن است یکی از علائم اصلی نهفتگی دندان عقل باشد. درد می‌تواند در ناحیه دندان عقل یا منطقه اطراف آن شدیدتر شود و ممکن است در زمان جویدن یا باز شدن دهان بیشتر احساس شود.
- تورم: نهفتگی دندان عقل می‌تواند منجر به تورم لثه و بافت‌های اطراف شود. تورم ممکن است باعث ایجاد ناراحتی و دیسکمفورت در ناحیه مربوطه شود.
- التهاب: در برخی موارد، نهفتگی دندان عقل می‌تواند سبب عفونت و التهاب لثه شود. این ممکن است با درد، تورم، قرمزی و حساسیت در ناحیه مربوطه همراه باشد. همچنین، ممکن است عفونت به مناطق اطراف دندان عقل یا دندان‌های مجاور گسترش یابد.
- دیسکمفورت و ناراحتی: نهفتگی دندان عقل ممکن است باعث ایجاد دیسکمفورت و ناراحتی در ناحیه دهان و فک شود، به خصوص در هنگام جویدن یا باز شدن دهان.
- خراش و آسیب به دندان‌های مجاور: اگر دندان عقل به دندان‌های مجاور فشار و فضا ایجاد کند، ممکن است باعث خراش و آسیب آنها شود.
دلیل اهمیت دندان عقل نهفته در ارتودنسی چیست؟
- تأثیر بر ترتیب دندان‌ها: وجود دندان عقل نهفته می‌تواند ترتیب و تراز دندان‌های قبلی در فک را تحت تأثیر قرار دهد. فضای محدود و فشاری که به دندان‌های مجاور وارد می‌کند، می‌تواند باعث جابجایی و فشرده شدن دندان‌های قبلی شود و ترتیب آنها را بهم بریزد. از این رو، در تداخل با برنامه درمانی ارتودنسی می‌تواند باشد و نیاز به اقدامات درمانی متخصصانه داشته باشد.
- ایجاد فشار و خراش: وجود دندان عقل نهفته ممکن است باعث ایجاد فشار و خراش بر روی دندان‌های مجاور شود. این فشار و خراش می‌تواند باعث آسیب و خراشیدگی دندان‌های مجاور شود و در درمان ارتودنسی تداخل ایجاد کند.
- ایجاد عفونت و التهاب: نهفتگی دندان عقل می‌تواند عفونت و التهاب لثه را نیز به همراه داشته باشد. این عفونت و التهاب می‌تواند منجر به عوارضی مانند درد، تورم، قرمزی و حساسیت در ناحیه مربوطه شود و روند درمان را دچار مشکل کند.
- تداخل با برنامه درمانی ارتودنسی: وجود دندان عقل نهفته ممکن است با ترکیب برنامه درمانی ارتودنسی تداخل ایجاد کند و از جایگزینی و ترتیب صحیح دندان‌ها در طرح درمانی ایجاد شده جلوگیری کند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به جراحی برای خارج کردن دندان عقل نهفته وجود داشته باشد.
به طور کلی، دندان عقل نهفته ممکن است تأثیر قابل توجهی در برنامه درمانی ارتودنسی داشته باشد. برای بررسی و ارزیابی وضعیت دندان عقل و تأثیر آن در درمان ارتودنسی، مراجعه به دندانپزشک ارتودنتیست متخصص توصیه می‌شود. او می‌تواند با ارزیابی دقیق وضعیت دندان عقل، نیازمندی‌ها و راهکارهای درمانی مناسب را به شما توضیح دهد.
همه باید دندان عقل خود را قبل از ارتودنسی بکشند؟
کشیدن دندان عقل برای ارتودنسی به صورت عمومی و به صورت ضروری در تمامی موارد لازم نیست. تصمیم نهایی برای کشیدن دندان عقل بر اساس ارزیابی دقیق توسط دندانپزشک ارتودنتیست و براساس نیاز هر بیمار اتخاذ می‌شود. در صورت داشتن شرایط زیر، دندانپزشک شما ممکن است تصمیم به کشیدن دندان شما بگیرد:
- دندان درد
- ممانعت از حرکت دندان ها در طول درمان ارتودنسی
- بر هم زدن نتایج ارتودنسی بعد از اتمام دوره درمان
- عفونت لثه و دندان
- آسیب به سایر دندان ها
- آسیب به استخوان فک
- آسیب به اعصاب و عروق فکی و دندانی
آیا من نیازی به کشیدن دندان عقل برای ارتودنسی دارم؟
متخصص ارتودنسی شما در بررسی‌های اولیه و با کمک گرفتن از تصاویر رادیولوژی تشخیص می‌دهد که آیا ضرورتی برای کشیدن دندان مولر سوم از دهان وجود دارد یا نه. گاهی شلوغی و ازدحام دندان‌ها به قدری زیاد است که متخصص ارتودنسی شما چاره‌ای جز خارج کردن دندان مولر سوم از دهان شما ندارد.
سوالات متداول:
آیا قبل از رویش دندان عقل می‌توانم درمان ارتودنسی انجام دهم؟
بله، درمان ارتودنسی می‌تواند قبل از رویش دندان عقل آغاز شود.
آیا قبل از نصب بریس باید دندان عقل برداشته شود؟
بررسی و تصمیم در مورد برداشتن دندان عقل قبل از نصب بریس (بریس‌ها) به توصیه و ارزیابی دندانپزشک ارتودنتیست شما بستگی دارد. در برخی موارد، دندان عقل ممکن است به دلایلی نظیر نهفتگی، فشرده‌شدگی دندان‌های مجاور، عدم جا دادن بریس و یا ایجاد مشکلات در جابجایی دندان‌ها نیاز به برداشتن داشته باشد. اما در برخی موارد، بریس‌ها می‌توانند نصب شوند و نیاز به برداشتن دندان عقل نباشد.
مهم است که با دندانپزشک ارتودنتیست خود مشورت کنید تا وضعیت دندان‌های عقل و نیازهای درمانی خود را ارزیابی کنند و تصمیم درستی برای شما بگیرند. آنها می‌توانند بر اساس شرایط خاص شما و طرح درمانی ارتودنسیتان، توصیه‌های مورد نیاز را ارائه دهند.
آیا دندان عقل نهفته بعد از ارتودنسی باعث شکست درمان می‌شود؟
دندان عقل نهفته بعد از ارتودنسی معمولاً به عنوان یک عامل مستقل در شکست درمان نمی‌تواند مطرح باشد. اما در برخی موارد، دندان عقل نهفته می‌تواند تأثیری منفی بر نتایج درمان ارتودنسی داشته باشد.
هزینه کشیدن دندان عقل معمولا مطابق تعرفه‌های وزارت بهداشت تعیین می‌شود.
آیا من می‌توانم نهفتگی دندان مولر سوم خود را بدون کشیدن حل کنم؟
نهفتگی دندان مولر سوم (دندان عقل) را نمی‌توان به طور دائمی و بدون کشیدن حل کرد. در بیشتر موارد، در صورتی که دندان عقل به صورت نهفته در فک قرار داشته و تأثیر منفی بر دندان‌های مجاور و ساختارهای دهانی داشته باشد، کشیدن دندان عقل معمولاً به عنوان راهکار اصلی برای حل نهفتگی مطرح می‌شود.
درمان ارتودنسی کودکان و نیاز به کشیدن دندان عقل به وضعیت و شرایط خاص هر کودک بستگی دارد. در برخی موارد، درمان ارتودنسی در کودکان می‌تواند قبل از رویش دندان عقل آغاز شود و نیازی به کشیدن آنها نباشد.