نکات اساسی درباره عمل عصب کشی دندان که باید به آن توجه داشته باشید
در طول عمر، همگی با ضرورت عصب‌کشی دندان روبه‌رو می‌شویم. بنابراین، بهتر است اطلاعات ابتدایی و نکات کلیدی در مورد این روش درمانی و حفظ سلامت دهانی را داشته باشیم. عصب‌کشی دندان، به عنوان درمان ریشه یا روت کانال نیز شناخته می‌شود.
در واقع، عصب‌کشی دندان یک روش درمانی در زمینه دندانپزشکی است که در شاخه اندودنتیکس (که به اختصار اندو نیز نامیده می‌شود) برای درمان عفونت در هسته دندان اجرا می‌شود. برای بهتر درک کردن عصب‌کشی، در ابتدا با ساختار دندان آشنا می‌شویم.
آشنایی با ساختار دندان:
دندان، از دو بخش مهم تاج و ریشه تشکیل شده است. تاج، آن قسمت از دندان است که به شکل کلاهک سفید و قابل مشاهده در دهان قرار دارد و معمولاً به عنوان بخش قابل دیده و شناخته شده‌ی دندان شناخته می‌شود. در مقابل، ریشه بخشی از دندان است که زیر تاج قرار دارد و در داخل لثه و درون استخوان فک قرار گرفته است. وظیفه ریشه این است که تاج را ثابت نگه دارد و از افتادن آن جلوگیری کند.
ساختار سه لایه‌ای دندان:
همه دندان‌ها دارای سه لایه اصلی هستند که به ترتیب از بیرون به داخل قرار دارند:
۱٫ لایه مینا:
این لایه ابتدایی دندان را احاطه می‌کند و به شکل سفید رنگی ظاهر می‌شود. وظیفه اصلی مینا، حفاظت از دندان در برابر آسیب‌ها و خطرات داخل دندان است. باور شده است که مینا، سخت‌ترین ماده در بدن انسان است.
۲٫ لایه عاج:
این لایه زیر مینا قرار دارد و رنگ زردی به آن می‌دهد. در مناطقی از دندان که مینا از بین رفته است، می‌توان عاج را مشاهده کرد، به ویژه در افرادی که دندان‌های خود را به هم می‌سایند. عاج نرم‌تر و آسیب‌پذیرتر از مینا است.
۳٫ پالپ:
این بخش هسته دندان است و مرکز عصب دندان و رگ‌های خونی که دندان را تغذیه می‌دهند را شامل می‌شود. پالپ تنها بخش زنده دندان است و در صورت عفونت پالپ، نیاز به عمل عصب‌کشی دندان داریم. در این عمل، پالپ کاملاً تخلیه و پاکسازی شده و با مواد مخصوصی پر می‌شود.
چه زمانی نیاز به عصب‌کشی دندان داریم؟
عمل عصب‌کشی دندان در شرایطی اجرا می‌شود که پالپ دندان دچار آسیب‌های غیرقابل بازگشت شده باشد و هیچ گزینه‌ی دیگری برای ترمیم و بازسازی آن وجود نداشته باشد. عواملی که معمولاً به آسیب دیدن پالپ منجر می‌شوند عبارتند از:
۱٫ شکستن دندان: زمانی که دندان به دلیل حوادثی مانند تصادف، سقوط یا ضربه‌های شدید شکسته و پالپ آسیب ببیند.
۲٫ پوسیدگی عمیق: وجود یک پوسیدگی عمیق که به پالپ نفوذ کرده و تا زمانی که درمان نشده باقی مانده باشد، منجر به آسیب دیدن پالپ می‌شود.
۳٫ نشت پرکردگی‌های قدیمی یا نامناسب: اگر پرکردگی‌های قبلی در دندان‌ها نشت کنند یا به درستی نصب نشده باشند، ممکن است زیر آنها پوسیدگی شکل بگیرد و به آسیب دیدن پالپ منجر شود.
در صورتی که علائمی مانند درد دندان، ورم لثه یا نشانه‌های غیرعادی دندان را تجربه کنید، بهتر است به دندانپزشک مراجعه کنید تا وضعیت دندان‌هایتان بررسی شود. همچنین، برای ارزیابی پرکردگی‌های قدیمی دندان‌ها نیز به دندانپزشک مراجعه کنید تا در صورت لزوم، دندان‌ها به موقع تعویض یا ترمیم شوند.
علائم عفونت پالپ دندان:
علائم عفونت پالپ دندان به شرح زیر می‌باشد:
۱٫ درد در هنگام مصرف غذا یا نوشیدن: این درد معمولاً در واکنش به دمای غذا یا نوشیدن بسیار گرم یا سرد بیشتر احساس می‌شود. ممکن است در هنگام مصرف غذاهای گرم یا سرد ایجاد شود.
۲٫ درد در هنگام جویدن: عدم تحمل در برابر فشار و جویدن می‌تواند به علت عفونت پالپ دندان باشد و منجر به درد شدیدی می‌شود.
۳٫ لقی دندان: لقی دندان به معنای عصب دندان تحت فشار یا عفونت است. این ممکن است باعث تورم و ورم در ناحیه دندان شود.
بیشتر بخوانید: حساسیت دندانی چیست؟
تشخیص دقیق وضعیت پالپ دندان تنها با استفاده از عکس‌برداری دندان با استفاده از اشعه ایکس امکان‌پذیر است. بنابراین، در صورت تجربه هر یک از این علائم، مهم است به دندانپزشک مراجعه کنید تا وضعیت دقیق دندان‌هایتان بررسی و تشخیص داده شود.
آیا برطرف شدن درد دندان به معنای عدم نیاز به عصب‌کشی دندان است؟
توجه داشته باشید که اگر درد دندان برطرف شود، این به معنای عدم نیاز به عصب‌کشی دندان نیست. با گذشت زمان و عدم درمان، عفونت می‌تواند ادامه پیدا کند و به پالپ دندان آسیب بزند. در این صورت، پالپ نابود شده و عصب‌ها دیگر پیامی به مغز نمی‌فرستند. این امر ممکن است باعث شود تا شما بهبودی در وضعیت دندان خود را تجربه کنید، اما در واقعیت، عفونت در حال گسترش است.
علائمی که ممکن است در آینده ظاهر شوند شامل بازگشت درد در هنگام جویدن، ورم لثه در اطراف دندان متضرر، ترشحات چرکی از دندان، ورم صورت، تیره‌تر شدن رنگ دندان و ... باشد.
بیشتر بخوانید: کامپوزیت دندان نیاز به عصب کشی دارد؟
لطفاً به یاد داشته باشید که اگر درد دندان تجربه می‌کنید، باید آن را تحت نظر دندانپزشک بررسی کنید. دندانی که به عفونت دچار شده، به تنهایی بهبود نمی‌یابد و عدم درمان می‌تواند وضعیت دندان و استخوان اطراف آن را تضعیف کند. اگر عفونت گسترده شده باشد، احتمال موفقیت درمان عصب‌کشی دندان کاهش می‌یابد.
مراحل عمل عصب‌کشی دندان:
برای درمان عفونت پالپ دندان، مراحل عصب‌کشی به شرح زیر اجرا می‌شود:
۱٫ بی‌حسی: ابتدا دندانپزشک دهان را بی‌حس می‌کند تا بی‌دردی در طول این فرآیند تضمین شود.
۲٫ دسترسی به پالپ: سپس، با ایجاد یک سوراخ در تاج دندان، دندانپزشک به پالپ دسترسی پیدا می‌کند.
۳٫ تخلیه پالپ: با استفاده از ابزارهای مخصوص دندانپزشکی مانند دریل و فایل، پالپ دندان کاملاً تخلیه و برداشته می‌شود.
۴٫ تراشیدن دیواره‌ها و ریشه: دیواره‌های محفظه پالپ و ریشه دندان و به ویژه نوک ریشه تماماً تراشیده و تمیز می‌شوند.
۵٫ پر کردن پالپ: پس از پاکسازی کامل هسته دندان، دندانپزشک با استفاده از مواد پرکننده ویژه، تمامی محفظه پالپ را پر کرده و در نهایت دندان را مهر و موم می‌کند تا از نفوذ باکتری‌ها جلوگیری شود.
۶٫ روکش دندان: در پایان، معمولاً دندان نیاز به روکش دارد. این روکش یک تاج مصنوعی است که بر روی دندان قرار می‌گیرد و آن را احاطه می‌کند. این کار باعث می‌شود که دندان واقعی تحت فشار کمتری قرار گیرد و خطر شکستن آن کاهش یابد.
مهم است که درمان عصب‌کشی دندان به موقع انجام شود تا عفونت ادامه نیافته و دندان طبیعی حفظ شود.
دلایل ممکن برای نیاز به درمان مجدد عصب کشی دندان:
گاهی اوقات، عصب کشی دندان که انجام شده است، نیاز به درمان دوباره دارد و این مسئله ممکن است سوالاتی ایجاد کند. دلایلی که ممکن است عصب کشی اولیه موفقیت‌آمیز نباشد و نیاز باشد عصب کشی مجدد انجام شود عبارتند از:
۱٫ تنگی یا انحنای مجرای ریشه: اگر مجرای ریشه دندان تنگ باشد یا دارای انحناهای پیچیده باشد، ممکن است در درمان اولیه عصب کشی دندان به خوبی تمیز و درمان نشود.
۲٫ پیچیدگی ساختار آناتومی: بعضی دندان‌ها دارای انشعابات فرعی در مجرای ریشه هستند که ممکن است در درمان اولیه شناسایی نشوند.
۳٫ تأخیر در ترمیم: اگر روکش یا ترمیم دیگری بعد از عصب کشی به موقع انجام نشود، ممکن است عفونت مجدد آغاز شود.
همچنین، دلایل دیگری نیز می‌توانند باعث نیاز دوباره به عصب کشی شوند، این موارد عبارتند از:
- شکستن دندان
- ایجاد پوسیدگی جدید
- شکستن یا ترک خوردن روکش یا پرکردگی دندان
معرفی مجرای فرعی ریشه دندان:
مجرای فرعی ریشه دندان، بخشی از ساختار پیچیده مجرای دندان است که ممکن است در فرآیند درمان ریشه (عصب کشی) دندان، از دید دندانپزشک پنهان بماند. سیستم ریشه دندان، که حاوی رگ‌های خونی، عصب و بافت همبند است، بسیار پیچیده است و دقت زیادی می‌طلبد.
این سیستم ریشه، همانند ریشه‌های گیاهان، ممکن است انشعابات کوچکی داشته باشد که از مجرای اصلی جدا می‌شوند. این انشعابات فرعی ریشه معمولاً در نواحی قرار دارند که ریشه‌های دندان‌های دارای چند ریشه به هم پیوند می‌زنند یا در اطراف سوم انتهایی ریشه واقع می‌شوند. اما با این حال، ممکن است در هر نقطه‌ای از مجرای ریشه اصلی وجود داشته باشند.
تشخیص و تمیز کردن مجرای فرعی ریشه گاهی اوقات بسیار چالش‌برانگیز است. اگر بافتی در داخل یکی از این مجراها باقی بماند، ممکن است منجر به عفونت مجدد شود. به همین دلیل تشخیص و درمان مجرای فرعی ریشه در فرآیند عصب کشی دندان بسیار مهم و حیاتی است.
سوالات متداول در مورد درمان عصب کشی و اندو دندان
در این بخش به تمامی سوالات متداول شما در مورد عصب کشی دندان پاسخ می دهیم.
آیا همیشه عصب کشی دندان ضروری است؟
عصب کشی دندان معمولاً در مواردی انجام می‌شود که پالپ دندان (عصب و بافت‌های مربوط به آن) تحت تاثیر عفونت یا تخریب قرار گرفته است. اما در برخی موارد، مانند دندان‌های مخروطی که پالپ کوچکتری دارند، عصب کشی ممکن است ضروری نباشد و روش‌های دیگر مانند پرکردن معمولی دندان به کار گرفته می‌شوند. تصمیم نهایی در این خصوص باید توسط دندانپزشک گرفته شود.
آیا عصب کشی درد دارد؟
با وجود ترسی که ممکن است در مورد عصب کشی دندان داشته باشید، این فرآیند معمولاً دردی ندارد. در طی عمل عصب کشی، دندانپزشک از بی حسی موضعی استفاده می‌کند.استفاده از این بی حسی موضعی، از درد گرفتن دندان شما جلوگیری می‌کند. همچنین، پس از عصب کشی، معمولاً مسکنی به شما داده می‌شود تا در صورت نیاز مصرف کنید و از هرگونه درد پس از عصب کشی کنترل شود.
مشکلات معمول پس از عصب کشی دندان:
بعد از عصب کشی دندان، برخی از افراد ممکن است با مشکلات معمولی مواجه شوند. به عنوان مثال، درد موقتی یا حساسیت به دمای سرد و گرم معمولی است. همچنین، دندان‌های عصب کشی شده در مقابل آلودگی به باکتری‌ها حساس‌تر هستند و ممکن است نیاز به مراقبت و روکش داشته باشند.
آیا در دوران بارداری می‌توان دندان را عصب کشی کرد؟
بله، در دوران بارداری می‌توان دندان را عصب کشی کرد. در واقع، درمان‌های ضروری دندان باید در هر مرحله‌ای از بارداری انجام شوند. اگر نیاز به عصب کشی وجود دارد، توصیه می‌شود این کار در سه ماهه دوم بارداری انجام شود. البته برای انجام این کار نیاز به عکس برداری از دندان دندان دارید که در حین بارداری ممکن است انجام نشود.
تفاوت عصب کشی دندان‌های جلو و دندان عقل (آسیاب بزرگ):
عمل عصب کشی بین دندان‌های جلو و دندان‌های عقل (آسیاب بزرگ) تفاوت‌هایی دارد:
۱٫ محل سوراخ عصب کشی:
- برای دندان‌های جلو، سوراخ معمولاً در سطح پشتی دندان ایجاد می‌شود.
- برای دندان‌های عقبی (آسیاب بزرگ)، سوراخ معمولاً در سطح بالایی دندان، به عبارت دیگر سطحی که با آن غذا را می‌جویم، ایجاد می‌شود.
۲٫ استفاده از روکش:
- برای دندان‌های عقبی، روکش معمولاً لازم است تا از شکسته شدن و خرد شدن دندان با گذشت زمان محافظت کند.
- برای دندان‌های جلویی، استفاده از روکش برای تعمیر و زیبایی دندان معمولاً ضروری نیست چرا که این دندان‌ها تحت فشار کمتری قرار دارند.
۳٫ رنگ دندان:
- در دندان‌های عقبی که غالباً در قسمت‌های عمیق‌تر دهان قرار دارند، این مشکل کمتر مطرح است.
- در دندان‌های جلویی که عصب کشی شده و نیاز به روکش دارند، انتخاب رنگ روکش برای همسانی با دندان‌های دیگر اهمیت دارد. تغییر رنگ تدریجی دندان‌های دیگر ممکن است مشکلات ظاهری ایجاد کند.
۴٫ تعداد ریشه‌ها:
- دندان‌های عقبی (آسیاب بزرگ) ممکن است دارای تعداد بیشتری ریشه باشند (معمولاً دو یا سه ریشه با یک یا دو مجرای ریشه)، که موجب طولانی‌تر شدن فرآیند عصب کشی می‌شود.
- دندان‌های جلویی معمولاً دارای تعداد کمتری ریشه هستند (معمولاً یک ریشه با یک مجرای ریشه).
راه‌های درمان موقت درد عصب دندان در خانه:
در صورتی که دچار درد و عفونت ریشه دندان شوید و به دندانپزشک مراجعه نکرده باشید، می‌توانید از روش‌های زیر برای تسکین درد و التهاب دندان در خانه استفاده کنید:
۱٫ استفاده از کمپرس آب سرد: با استفاده از یخ یا کیسه‌های آب یخ، می‌توانید درد و التهاب دندان را کاهش دهید. این کار به تسکین درد کمک می‌کند.
۲٫ استفاده از زردچوبه: زردچوبه دارای خواص ضد التهابی است و می‌تواند در کاهش درد و التهاب دندان کمک کند. برای استفاده از آن، زردچوبه را با کمی آب مخلوط کرده و بر روی منطقه دردناک در دهان قرار دهید. این کار را چند بار در روز انجام دهید.
۳٫ استفاده از روغن درخت چای: روغن درخت چای خواص ضد باکتری و ضد التهابی دارد. می‌توانید چند قطره از این روغن را بر روی منطقه دردناک در دهان قرار دهید و ماساژ دهید یا آن را با آب مخلوط کرده و در دهانتان بچرخانید. این کار را چند بار در روز انجام دهید.
۴٫ استفاده از آب نمک: آب نمک خواص ضد عفونی‌کننده دارد و می‌تواند به کاهش عفونت ریشه دندان کمک کند. می‌توانید چند بار در روز با آب نمک دهانتان را شستشو دهید.
۵٫ استفاده از آنتی‌بیوتیک: اگر عفونت شدید در دندان‌های خود داشته باشید، دندانپزشک شما ممکن است آنتی‌بیوتیک برایتان تجویز کند تا باکتری‌ها را از بین ببرد.
مدت عمر دندان عصب‌کشی شده
در درمان عصب‌کشی دندان، پالپ دندان که به دلیل پوسیدگی و عفونت ریشه از آن خارج شده است، با مواد دیگری جایگزین می‌شود. این دندان به علت آسیب دیدگی و عفونتی که پیش از عصب‌کشی وجود داشته، ضعیف‌تر از دندان‌های سالم است. بنابراین، عمر دندان عصب‌کشی شده معمولاً کمتر از دندان‌های سالم است و حدوداً ۱۰ تا ۱۵ سال ممکن است دوام بیاورد. با استفاده از روکش دندان و یا مراقبت‌های مناسب، می‌توانید مدت عمر این دندان را افزایش دهید.